REKLAMA
Automatycznie wyświetlimy artykuł za 10 sekund
Przejdź do artykułu
Reklama
Reklama
Yacov Blasbalg, syn Abrahama Blasbalga, który urodził się w Rzeszowie, a który na rzeszowskim Rynku przeczytał Grażynie Bochenek kilka scen z poematu tłumacząc z hebrajskiego na język angielski. W 2021 roku Yacov Blasbalg zmarł. Fot. Grażyna Bochenek
GALERIA ZDJĘĆ
Ile osób wie, iż istnieje żydowski poemat o Rzeszowie? Napisany w języku jidisz przez Berisha Weinsteina liczy ok. 300 stron. Poświęcony jest jego rodzinnemu miastu tak, jak wyglądało ono na początku XX w. Jego tytuł „Rajsze”- w języku jidisz znaczy „Rzeszów”. Poemat wydany został w roku 1947 w Stanach Zjednoczonych. Jego hebrajskie tłumaczenie ukazało się na przełomie 1950/51. Poemat – nigdy nie tłumaczony na polski - został przypomniany na kwietniowym spotkaniu Stowarzyszenia Rajsze w Rzeszowskich Piwnicach. W dyskusji, którą prowadził poeta, Dariusz Pado, udział wzięli: dr Marek Tuszewicki, historyk i znawca języka jidisz z Instytutu Judaistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz dr Grażyna Bochenek, autorka podcastu "Rajsze czyli Rzeszów w poemacie Berisha Weinsteina” przygotowanego w ramach „Rzeszowskich historii”.
TO MOŻE CIĘ ZAINTRESOWAĆ
Reklama
Antoni Adamski: Jak dowiedziałaś się o utworze Berisha Weinsteina?
Grażyna Bochenek: Gdy pisałam historię Freda Zinnemanna i jego rodziny interesowało mnie wszystko, co dotyczyło żydowskiej historii Rzeszowa. Bodajże w "Dziejach Rzeszowa" pod red. Feliksa Kiryka znalazłam akapit o Berishu Weinsteinie i jego poemacie. Bardzo się ucieszyłam, bo naiwnie założyłam, że będę mogła ten utwór przeczytać i poznam wiele informacji o Rzeszowie. Potem przyszło rozczarowanie, bo okazało się, że poemat nie ma polskiego tłumaczenia. Rozczarowanie wiązało się nie tylko z faktem, że poemat „Rajsze” jest nieodstępny dla mnie, ale także z tym, że przez te wszystkie lata nikt nie wysilił się, aby go przetłumaczyć na język polski. Znaczy to jedno - nie jest on dla polskojęzycznych czytelników ważny. Dla mnie osobiście to bardzo smutne, że mieszkańcy Rzeszowa nie mają dostępu do tak istotnego tekstu kultury i źródła wiedzy o naszym mieście.
Kim był autor poematu?
W „Wirtualnym Sztetlu” czytamy, iż Berish Weinstein to „znany poeta amerykański”. Urodził się 1 stycznia 1905 w żydowskiej rodzinie w Rzeszowie. Do gimnazjum uczęszczał w Reichenbegu w Czechach, gdzie przebywał podczas I wojny światowej. W Rzeszowie mieszkał przed I wojną oraz na początku lat 20-tych. W 1923 r. przeniósł się do Wiednia i tam rozpoczął studia. Dwa lata później wyemigrował do USA, gdzie studiował w seminarium dla nauczycieli. Od 1927 r. publikował swoje wiersze w kilku periodykach: „Leim Und Tzigel”, „Tzukunft”, warszawskich: „Glob” i „Literarisze Bleter”, wileńskim „Unzer Tog” i nowojorskim „Tog” Opublikował książki: Bruchwarg (1936); poematy: Reischa (1947), Ameryka (1955), Hemelech Dawid’s Giter (1960); Homeryade (1964 w jidisz i hebrajskim), Be-shere Lider (1965), Malka’s ballad (1967 w jidisz i hebrajskim) oraz Berish Weinstein Book (1967). Zmarł w 1967.
ZOBACZ TAKŻE
Reklama
Jak doszło do przedstawienia Berisha Weinsteina i jego poematu w Rzeszowie?
Realizacja radiowego podcastu i jego publiczna prezentacja w Rzeszowskich Piwnicach to pomysł założonego w zeszłym roku Stowarzyszenia Rajsze na popularyzację tego poematu. W naszym założeniu spotkanie 13 kwietnia br. to pierwszy krok, żeby rozbudzić zainteresowanie rzeszowian - zarówno poematem, jak i sylwetką jego autora oraz historią rzeszowskich Żydów w ogóle. Spotkanie poprowadził poeta Dariusz Pado. Bardzo chcemy doprowadzić do tłumaczenia całości poematu. W tym celu nawiązaliśmy m.in. kontakt z dr. Markiem Tuszewickim z UJ, który był gościem spotkania w Piwnicach i dzielił się swoją wiedzą o literaturze i kulturze jidysz. Proces będzie oczywiście czasochłonny i kosztochłonny, ale rozglądamy się za grantami, które mogłyby umożliwić nam realizację tego zadania. Jeśli ktoś z czytelników portalu VIP Biznes i Styl chciałby się w nasze działania włączyć i pomóc w realizacji tego ambitnego zadania - serdecznie zapraszamy.
Dr Marek Tuszewicki, historyk i znawca języka jidisz z Instytutu Judaistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, przypomniał, że poemat „Rajsze” Berish Weinstein zaczął pisać w Stanach w roku 1939. Czynił to, aby „uspokoić serce”. W Rzeszowie spędził bowiem swoje dzieciństwo i młodość. Wybrał jidisz, który od połowy XIX w był językiem literatury i poezji, a także językiem jego matki. Poemat przedstawia tradycyjny sztetl [miasteczko] w którym Żydzi stanowili 40 procent mieszkańców. Był to świat hermetycznie zamknięty, konserwatywny. Praktycznie niedostępny dla żyjących obok nich chrześcijan. Było to jednocześnie pożegnanie z przeszłością, która wraz z Holokaustem definitywnie odeszła w niepamięć.
Reklama
Namiastkę tamtego świata odnajdujemy w kilku scenach z poematu, jakie znalazły się w podcaście Grażyny Bochenek "Rajsze czyli Rzeszów w poemacie Berisha Weinsteina”. Jest opis zatłoczonego dworca kolejowego, w którym od rana do nocy pracują żydowscy robotnicy. Pod koniec tygodnia ich wygląd zmienia się. Wytarte „ferszalungi” zamieniają na odświętne chałaty, w których podążają na szabasowe nabożeństwo do synagogi. Poeta wraca też na dworzec kolejowy opisując wizytę w Rzeszowie cesarza Franciszka Józefa.
Inna scena to szczęśliwe chwile spędzane przez mieszkańców Rzeszowa nad Wisłokiem: pływanie w rzece, opalanie się, zabawy. Czasem jednak Wisłok występował z brzegów. Tak jak pewnej jesieni, kiedy to woda podmyła domy, porywając ludzi i zwierzęta. Nie wiemy, o którą powódź chodzi. W grę wchodzą lata między 1910 a 1925. Grażyna Bochenek z treścią poematu Weinsteina zetknęła się kilka lat temu dzięki Yacovi Blasbalgowi, synowi Abrahama Blasbalga, który żył w Rzeszowie, a który na rzeszowskim Rynku przeczytał jej kilka scen z poematu tłumacząc z hebrajskiego na język angielski. Yacov, który zmarł w 2021 roku, pochodził z rodziny spokrewnionej z rodziną Berisha Weinsteina.
Podcast "Rajsze czyli Rzeszów w poemacie Berisha Weinsteina” można wysłuchać na stronie www.rzeszowskiehistorie.pl
Mówi się, że Julian Tuwim pisząc w czasie II wojny światowej „Kwiaty polskie” stworzył swojego „Pana Tadeusza”. A może istnieje również trzeci poemat narodowy: narodu, który od tysiąca lat mieszkał w Polsce obok nas i z nami?
Reklama
Reklama
KRAJ
ŚWIAT
Reklama
Rozwiń
