REKLAMA
Automatycznie wyświetlimy artykuł za 10 sekund
Przejdź do artykułu
Reklama
Reklama
fot. Anna Koniecka, Władysław Borowiec, Aleksander Kot
GALERIA ZDJĘĆ
Wietnamczycy wierzą, że zasłużyli na swój tragiczny los, gdyż w XIX wieku wyplenili kulturę Czamów. To wyznanie Lan Cao, profesor prawa mieszkającej od lat w Ameryce, w konfrontacji z rzeczywistością trudno dziś obronić. Nawet nie dlatego, że jest przeintelektualizowane i do bólu poprawne politycznie. Wietnamczycy, chociaż palą kadzidełka i budują „domki dla duchów”, po ziemi chodzą twardo. Widać też, w jakim tempie zmienia się kraj.
Północ – Południe dziesięć lat temu
Północ – Południe dziesięć lat temu
Hanojczyk Duy Dung, przymuszony do powrotu z Polski gdzie studiował, po czym poddany reedukacji w obozie - wcale nie uważa, że zasłużył na taki los. Spotkaliśmy się przypadkiem w Hanoi. Wietnamczycy świętowali akurat 25-lecie zwycięstwa w amerykańskiej wojnie, a pierwsze dorosłe, powojenne pokolenie zaczynało normalnie żyć. Co to znaczy normalnie? Nie w cieniu karabinów – to po pierwsze. Po drugie – o gospodarce zaczynało się mówić: azjatycki tygrys; o ustroju – komunizm z ludzką twarzą, bo dawał coraz więcej ekonomicznej wolności, pozwalał zakładać firmy, budować hotele, inwestować pieniądze zarobione nawet zagranicą.
ZOBACZ TAKŻE
Reklama
Wietnamska ulica
Ceny ziemi niebotyczne, więc buduje się wysoko. I wąsko - uliczka, przy której stanął mój hanojski „hilton” (raptem cztery pokoje, po jednym na każdym piętrze), jest tak ciasna, że chcąc nie chcąc uczestniczy się w życiu sąsiadów z naprzeciwka. Słychać jak wiatraki mielą nocą ciężkie powietrze w mieszkaniach, jak się ludzie kłócą i godzą. I jak sprzedawca części do rowerów je zupę, wciągając ze świstem długie kluski. A kobieta handlująca tą zupą, w ramach porannej toalety przemawia czule, iskając główkę malca ubranego w porteczki rozcięte na pupie (co za oszczędność na pieluszkach!).
Życie na wietnamskiej ulicy toczy się bez skrępowania. Tu się pierze, gotuje, strzyże. I zasypia w porze sjesty, wymuszonej przez morderczy klimat. Latem niebo jest perłowo-bure, prawie nie widać słońca, z godziny na godzinę robi się coraz bardziej parno. Gdy nie ma czym oddychać - dochodzi południe. Taki zegar bez zegara. Handluje się do późnej nocy przy gazowych lampkach, świecących jak kocie oczy. Trwa handlowy stan oblężenia: pliki dongów krążą z rąk do rąk, trąbią kawalkady skuterów i rowerów, wyładowanych jak ciężarówki - spod paczek i tobołów nie widać kierowców.
Wojenna turystyka
Życie na wietnamskiej ulicy toczy się bez skrępowania. Tu się pierze, gotuje, strzyże. I zasypia w porze sjesty, wymuszonej przez morderczy klimat. Latem niebo jest perłowo-bure, prawie nie widać słońca, z godziny na godzinę robi się coraz bardziej parno. Gdy nie ma czym oddychać - dochodzi południe. Taki zegar bez zegara. Handluje się do późnej nocy przy gazowych lampkach, świecących jak kocie oczy. Trwa handlowy stan oblężenia: pliki dongów krążą z rąk do rąk, trąbią kawalkady skuterów i rowerów, wyładowanych jak ciężarówki - spod paczek i tobołów nie widać kierowców.
Wojenna turystyka
Od strony wietnamskiej wojenna buchalteria wygląda tak: na Wietnam spadło więcej bomb niż na wszystkie kraje w drugiej wojnie światowej. Poległo około trzy miliony obywateli, co najmniej 300 tysięcy zaginęło. Nie ma pieniędzy na poszukiwania, na oczyszczenie dżungli z niewypałów, więc przybywa wojennych kalek. Przed kościołem w Da Nang spotykałam mężczyznę jak pełzł, podpierając się dwoma bambusowymi stołeczkami, do bocznej furty. W piątki była zawsze otwarta.
Reklama
Rodziny, które nie wiedzą gdzie spoczywają ich zmarli, są skazane na wieczny lęk o los następnych pokoleń. Ósma - kobieta, którą ojciec nazwał tak, bo urodziła się jako ósme dziecko – głęboko w to wierzy. „Jeden gest wyrozumiałości daje ci dziewięć dobrych rzeczy” – to wietnamskie przysłowie, wypisane ozdobnymi literami na ryżowym papierze przez Nguyena Huu Sama z wioski Dong Ho (północny Wietnam), ponoć najchętniej kupują na pamiątkę Amerykanie. Na zwojach papierowej mądrości mistrz domalowywał pracowicie sielskie obrazki, w tym różowe świnki na szczęście. Bo – wg niego - praca i szczęście idą w parze.
Spotkałam szczęśliwych Czamów
Ruiny dawnego miasta Czamów w My Son pożera dżungla. Sięgającą siódmego wieku n.e. kulturę i prawie cały naród zniszczyli Wietnamczycy. „Straciliśmy wtedy naszą niewinność. I od tamtej pory zasługujemy na swój podły los. Na nieszczęścia jakie spotykają nasz naród: wojny, klęski głodu, powodzie” – twierdziła profesor Lan Cao.
Północ - Południe 2010
Północ - Południe 2010
W Sajgonie (aglomeracja Ho Chi Minh), dziesięć lat później i setki kilometrów na południe od Hanoi oraz wiosek Czamów, pytania o traumatyczną przeszłość wydają się całkowicie nie na miejscu. Mimo że jestem w Sajgonie w ostatnich dniach kwietnia, tuż przed rocznicą wyzwolenia miasta i zjednoczenia Wietnamu, a ulice wprost toną w czerwonych flagach, na których na zmianę żółcą się gwiazdy, sierpy i młoty. A co jakiś czas wielki billboard przypomina o tym, że kilkadziesiąt lat temu Wietnamczycy odnieśli historyczne zwycięstwo. Tyle że na jeden billboard z wybijającą się liczbą „35”, przypada zwykle kilkanaście billboardów z wybijającymi się liczbami idącymi w miliony (bo denominacji tu dawno nie było), podkreślającymi „okazyjne” ceny, za jakie można nabyć telewizory, skutery, domy czy jakieś dziwne urządzenia japońskiego projektu, których przeznaczenie znają chyba tylko w Azji. Czerwone flagi z sierpem i młotem ciekawie komponują się z wystawami butików Armaniego czy Gucciego, przed którymi powiewają.
Zielona wyspa
Reklama
Nie oznacza to, że historia jest całkiem nieobecna. W muzeum ofiar wojny można zobaczyć koszmarne skutki użycia przez Amerykanów broni chemicznej. Odwiedzając pałac ostatniego prezydenta Wietnamu Południowego (wybranego w demokratycznym zamachu stanu zorganizowanym przez USA) możemy przeżyć podróż w czasie do lat 70-tych – bo cały obiekt pozostawiono jako jedyny w swoim rodzaju dokument, i to w stanie mniej więcej takim jak zastały go północnowietnamskie wojska 30 kwietnia 1975 roku. Tam też, w sali poświeconej traktatowi paryskiemu, który stanowił krok ku zakończeniu wojny, możemy natrafić na „polski ślad” – zdjęcia oficerów Ludowego Wojska Polskiego z wietnamskimi przyjaciółmi (zgodnie z traktatem Polska, obok Kanady, Indonezji i Węgier nadzorowała zawieszenie broni).
Hotele globalnych sieci wybijające się dziesiątki pięter w górę powodują, że dawniej oczywiste wyrażenia stają się mniej zrozumiałe. „Hanoi Hilton”? No co w tym dziwnego? Jest przecież pięciogwiazdkowy Hilton w Hanoi! I tam, i tu - w Sajgonie, do wyboru mamy jeszcze Sheratony, Sofitele, Marriotty (nie licząc eleganckich, pachnących historią i leciutko kolonialną atmosferą hoteli-legend jak Continental czy stojący vis a vis Caravelle). Gdzieś w końcu przyjeżdżający tłumnie biznesmeni muszą się pomieścić. Wietnam przez ostatnie 10 lat rozwija się w tempie 7-8% rocznie. Kryzys 2008 roku był tu mocno odczuwalny, ale Wietnamowi też udało się pozostać „zieloną wyspą” ze wzrostem PKB około 5-6% rocznie. Jeszcze przed kryzysem szacowano, że w ciągu około 20 lat Wietnam może stać się jedną z 20 największych gospodarek świata.
Wyścig Nguyenów
Mała stabilizacja? Raczej nie – przynajmniej patrząc na wielki rozmach z jakim budowane są biurowce i infrastruktura. Styl i skala przywodzi mi na myśl jednoznacznie wschodnie Chiny – czyli wszystko nowe co powstaje jest dużo większe i nowocześniejsze od tego co znamy z Europy czy Ameryki. Także w kulturze konsumpcji Wietnam, podobnie jak inne dynamicznie rozwijające się kraje Azji, nie stara się już ścigać Zachodu, ale raczej przeganiać go własną azjatycką trasą. Stąd obok oczywistych wpływów chińskich możemy co raz natknąć się np. na zapożyczenia z Tajlandii, Korei czy Japonii. Choćby w popularnej restauracji Kichi-Kichi, gdzie setki osób siedzą w sterylnym plastikowo-różowym wnętrzu równolegle - wzdłuż długich stołów-taśmociągów, po nich suną różnorakie surowe smakołyki (a to krewetka, a to kawałek chyba? żaby), które samodzielnie gotuje się w kociołku sprytnie wmontowanym w blat. Sprawnie, szybko i niedrogo. I nikt nie narzeka na kucharza.
Wciąż pełno kontrastów. Po drugiej stronie ulicy można zjeść jeszcze taniej przy połatanym wózku ulicznego handlarza w spiczastym słomkowym kapeluszu, wyglądającego tak tradycyjnie i „wietnamsko”, że gdyby nie kilku akurat kupujących jedzenie krajanów oraz widok tysięcy podobnych handlarzy spotykanych także w odległych biednych dzielnicach, można by go wziąć za turystyczną atrakcję. Samo przejście na drugą stronę ulicy często może być niezłą, bardzo „wietnamską” przygodą. Po szerokiej jezdni mkną bez przerwy z jazgotem tysiące skuterów (szacuje się, że jest ich w Sajgonie 10 milionów), a prawie nigdzie nie ma przejść dla pieszych ani sygnalizacji świetlnej. Pozostaje wziąć głęboki oddech i śmiało wkroczyć na jezdnię pod koła pędzących maszyn, które nie zwalniają, ale w jakiś cudowny sposób omijają nas nie wpadając jednocześnie na siebie. Potem, po drugiej stronie możemy obetrzeć pot z czoła i westchnąć „ale Sajgon!”.
Wciąż pełno kontrastów. Po drugiej stronie ulicy można zjeść jeszcze taniej przy połatanym wózku ulicznego handlarza w spiczastym słomkowym kapeluszu, wyglądającego tak tradycyjnie i „wietnamsko”, że gdyby nie kilku akurat kupujących jedzenie krajanów oraz widok tysięcy podobnych handlarzy spotykanych także w odległych biednych dzielnicach, można by go wziąć za turystyczną atrakcję. Samo przejście na drugą stronę ulicy często może być niezłą, bardzo „wietnamską” przygodą. Po szerokiej jezdni mkną bez przerwy z jazgotem tysiące skuterów (szacuje się, że jest ich w Sajgonie 10 milionów), a prawie nigdzie nie ma przejść dla pieszych ani sygnalizacji świetlnej. Pozostaje wziąć głęboki oddech i śmiało wkroczyć na jezdnię pod koła pędzących maszyn, które nie zwalniają, ale w jakiś cudowny sposób omijają nas nie wpadając jednocześnie na siebie. Potem, po drugiej stronie możemy obetrzeć pot z czoła i westchnąć „ale Sajgon!”.
Reklama
Reklama
KRAJ
ŚWIAT
Reklama
Rozwiń
