REKLAMA
Automatycznie wyświetlimy artykuł za 10 sekund
Przejdź do artykułu
Reklama
Reklama
Elżbieta Ficowska. Fot. Karol Ząbik
GALERIA ZDJĘĆ
Był lipiec 1942 roku, gdy umieszczono ją w drewnianym pudle z otworami, by miała jak oddychać, ukryto wśród cegieł i wywieziono z warszawskiego getta. Sześciomiesięczna Elżbieta Ficowska cudem przeżyła i była najmłodszym dzieckiem uratowanym przez Irenę Sendlerową. Po aryjskiej stronie jej mamą została Stanisława Bussoldowa, felczerka i położna, ale jest jeszcze Henia Koppel, Żydówka, która urodziła ją w warszawskim getcie, a której twarzy Elżbieta nigdy nie poznała. Poruszające losy swojej rodziny Elżbieta Ficowska wspominała w Rzeszowskich Piwnicach na spotkaniu zorganizowanym przez Stowarzyszenie Rajsze i prowadzonym przez mec. Dariusza Pado.
„Twoje matki obie” zatytułowany jest wiersz Jerzego Ficowskiego, poety, męża Elżbiety Ficowskiej, który zadedykował właśnie Biecie, jak zdrobniale zwracał się do żony, a który jest zapisem historii o dwóch Matkach - pierwszej, która była w stanie oddać córeczkę, żeby uratować Jej życie i drugiej, która Ją przyjęła ryzykując życie własne.
TO MOŻE CIĘ ZAINTRESOWAĆ
Reklama
Dziecko wywiózł pasierb Stanisławy Bussoldowej, Paweł Bussold, który miał przepustkę do getta. Elżbieta miała trafić do pewnej kobiety, ale ta zachorowała na gruźlicę. Bussoldowa, choć nie miała tego w planach, na dobre zaopiekowała się Elżunią. Kobieta w latach okupacji niemieckiej udzielała pomocy Żydom z getta warszawskiego, współpracując z Ireną Sendlerową - Stanisława Bussoldowa pracowała jako felczerka i położna w ośrodku zdrowia przy ul. Działdowskiej w Warszawie. W placówce organizowano pieniądze dla Żydów zamkniętych za murami getta warszawskiego. Ona sama dostarczała też do getta kartki na żywność, wyprowadzała ludzi na tzw. aryjską stronę oraz odbierała porody Żydówek ukrywających się w okupowanej Warszawie.
Metryka na srebrnej łyżeczce
Matka Elżbiety Ficowej, Henia Koppel urodziła ją w getcie warszawskim. By ratować dziecko, zdecydowała się przekazać je na aryjską stronę. Sześciomiesięczne niemowlę uśpiono przy pomocy leku i wywieziono w drewnianej skrzynce ukrytej wśród cegieł. W skrzynce była także srebrna łyżeczka, a na niej wygrawerowane imię i data urodzenia: „Elżunia, 5 I 1942”. Henia zginęła 3 listopada 1943 r. w obozie pracy przymusowej w Poniatowej. Ojciec Elżbiety, Josel, zginął podczas akcji likwidacyjnej getta warszawskiego (lipiec–wrzesień 1942 r.) – został zastrzelony na Umschlagplatzu w chwili, gdy odmówił wejścia do wagonu.
- Moja żydowska mama nadała mi imię Elżunia. Długie lata uważałam, że to zdrobnienie od Elżbiety, aż któregoś dnia stara Żydówka wytłumaczyła mi, że to żydowskie imię, po hebrajsku Eliszewa – mówiła Elżbieta Ficowska na spotkaniu w Rzeszowie.
ZOBACZ TAKŻE
Reklama
Wspominała swoje obie mamy, przy czym Heni Koppel nie pamięta nawet z fotografii.
- Nie wiem, jak wyglądali moi rodzice, nie mam żadnych fotografii. Po latach udało mi się odnaleźć dwie koleżanki mamy z gimnazjum i wiem, że była piękną blondynką z niebieskimi oczami – wspominała Ficowska. – To jej jedyny obraz. Miała 24 lata, gdy zginęła. Dziś byśmy powiedzieli, że właściwie była dzieckiem. Co musiała czuć w lipcu 1942 roku oddając mnie, jedyne swoje dziecko na aryjską stronę?! Jak ogromna to musiała być miłość! Zdałam sobie z tego sprawę, gdy sama urodziłam córkę.
W latach 2002–2006 Elżbieta Ficowska pełniła funkcję przewodniczącej Stowarzyszenia „Dzieci Holocaustu” w Polsce. W 2015 r. przekazała kopię swojej srebrnej łyżeczki z getta warszawskiego do kolekcji Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.
Elżbieta Ficowska i Dariusz Pado. Fot. Karol Ząbik
- Na jednym z zebrań w stowarzyszeniu zastanawialiśmy się, co jest lepsze, czy trauma pamięci, czy jednak brak żadnych wspomnień, jak to jest w moim przypadku. Starsze dzieci które przeżyły Holocaust, ocaliły w pamięci obraz rodziców, dziadków, szabatowych kolacji, ja nic nie zachowałam. Nie mam żadnych wspomnień związanych z rodzicami, do których mogłabym się odwoływać. Czasem, jak oglądam przedwojenne filmy, gdzie pokazują dzielnicę żydowską, myślę sobie: "Może ich zobaczę". Ale przecież, jeśli oni tam są, to i tak ich nie poznam – przyznała Ficowska.
Reklama
Kobieta o swoich żydowskich korzeniach dowiedziała się jako 17-letnia dziewczyna i… przeżyła szok.
Była bardzo kochanym, rozpieszczanym dzieckiem, które miało wszystko, o czym zamarzyło. Wychowała ją Stanisława Bussoldowa, która pochodziła z ziemiańskiej rodziny i jako 16-letnia dziewczyna postanowiła wyjść za mąż, „za starego dziada”, jak mawiała, by jak najszybciej prowadzić niezależne życie. Szybko urodziła dwójkę dzieci i jeszcze szybciej porzuciła męża. Postanowiła zdobyć zawód i została położną.
Stanisława Bussoldowa i Irena Sendlerowa
- To była wspaniała, silna, niezależna, samodzielna kobieta, która jeździła do Moskwy, grała w ruletkę i uwielbiała pokera. I, gdy mówimy o kobiecie, która zrobiła tyle dobrego, wyobrażamy sobie matkę Polkę, zapiętą pod szyję szarytkę. A moja mama była normalnym, żywym, pełnym temperamentu człowiekiem, ale gdy wymagała tego sytuacja, ratowała życie innych ludzi – wspominała Ficowska. – Gdy trafiłam do niej jako półroczne dziecko, mieszkałyśmy w kamienicy w Warszawie, której była właścicielką. Gdy zaczęto plotkować o dziecku, które pojawiło się u Bussoldowej, a córka dozorczyni publicznie zasugerowała, że to na pewno żydowskie niemowlę, przeniosłyśmy się do Michalina pod Warszawą, gdzie mieszkałyśmy przez kolejne lata – dodała.
Elżbieta Ficowska miała już 17 lat, gdy dowiedziała się o swoich żydowskich korzeniach. Przez przypadek. Przyjaciółka, z którą uczęszczała do Szkoły Sióstr Felicjanek w Wawrze, zapytała ją któregoś dnia, dlaczego jej nie powiedziała, że jest Żydówką. Elżbieta uznała, że to bzdura, kompletna nieprawda. Jednak ta informacja zasiała w niej niepokój, a wyobraźnia coraz częściej podsuwała filmiki z przeszłości i różne, dziwne historie. Jak chociażby ta z cmentarza, gdy pewnego razu dostrzegła, że data śmierci jej ojca, męża Bussoldowej, nie zgadza się z jej datą urodzin. Mężczyzna zmarł dwa lata przed jej narodzinami. Wtedy usłyszała, że kamieniarz pomylił datę na nagrobku, a ona sama już nie drążyła tej historii.
Reklama
Tak samo, jak nie skojarzyła faktów, gdy będąc z nianią w warzywniaku w Michalinie, ktoś dopytywał, czy Ci Żydzi, co przyjeżdżają z Ameryki, już u nich byli?! Nie miała pojęcia, że po wojnie pojawiali się w Polsce Żydzi, którzy chcieli odzyskać żydowskie dzieci uratowane z Holocaustu i zabrać je do żydowskich rodzin w Ameryce albo Izraelu.
- Ostatecznie o swoim żydowskim pochodzeniu dowiedziałam się od mojej polskiej mamy. Po jednej z kłótni uciekłam z domu do koleżanki. Schowałam się w piwnicy i nie chciałam wyjść. Kiedy zostałam znaleziona przez mamę, odbyłyśmy pierwszą i jedyną rozmowę o tym, jak zostałam jej córką. To było tak trudne dla niej i dla mnie, że już nigdy do tego nie wracałyśmy– przyznała Elżbieta Ficowska.
W ich domu w Michalinie często gościły koleżanki mamy, wśród nich Irena Sendlerowa. To właśnie z nią Elżbieta Ficowska rozmawiała po latach o bohaterstwie.
Od prawej: Grażyna Bochenek, Elżbieta Ficowska i Dariusz Pado. Fot. Karol Ząbik
Sendlerowa przyznała, że nasza polityka historyczna jest taka, że najfajniej jest być Polakiem, bo przecież jesteśmy lepsi niż wszyscy inni, ale trzeba też pamiętać, że w czasie wojny za ratowanie Żydów w Polsce groziła kara śmierci.
- Dlatego nie dziwię się, że wielu Polaków po prostu się bało pomagać. Żeby w takiej sytuacji się nie bać, trzeba być bohaterem. Irena Sendlerowa była bohaterką. Moja mama także. Ale nikt nie rodzi się bohaterem. Bohaterstwo to pewien rodzaj patologii. Nie jest przypisane człowiekowi – stwierdziła Ficowska.
Reklama
Kobieta pytana, jak świadomość bycia Żydówką wpłynęła na jej życie przyznała: „Nie znam odpowiedzi na pytanie, jak być Żydówką”!
- Kształtuje nas język, tradycja, książki, które czytamy, religia, a ja do 17. roku życia nie znałam żadnego Żyda – mówiła. – Wiele osób, które przeżyło Holocaust, zadaje sobie pytanie: „Dlaczego ja”. Ja sobie go nie zadaję – kocham życie. Raczej pytam Boga, czego ode mnie oczekuje, bo wiem, że spłacam pewien dług wobec losu. Mój Pan Bóg mieszka w człowieku! Do synagogi po raz pierwszy zaprowadził mnie mój mąż, Jerzy Ficowski, który była dla mnie całym światem. I choć wiem, co się wokół mnie dzieje, ja tego nie czuję. Gdy wchodzę do kościoła, czuję i rozumiem – przyznała Elżbieta Ficowska.
Reklama
KRAJ
ŚWIAT
Reklama
Rozwiń
